Saðlýklý yaþam hakký
Birleþmiþ Milletler Çocuk Haklarýna Dair Sözleþme'nin çok sayýda maddesi çocuklarýn saðlýklý bir yaþam sürdürmelerini desteklemektedir. Sözleþme'nin 6. maddesine göre her çocuk esas olarak yaþama hakkýna sahiptir.[7] Ýlaveten, 24. madde gereðince her çocuk ulaþýlabilir en yüksek saðlýk standartlarýndan yararlanabilmelidir; gerekli tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanabilmelidir.[8] Ýhmal edilen, terkedilen, istismara uðrayan ya da iþkenceye tâbi tutulan çocuklarýn iyileþtirilmesi ve yeniden topluma kazandýrmasýndan devletler sorumludur. Eðitim hakký
Eðitim hakký, çocuklarýn en önemli haklarýndan biridir. Unicef'in 1999 tarihli raporunda da belirttiði gibi okuma-yazma bilmeme çok ciddi sorunlara neden olmaktadýr. Anne ve çocuk ölümlerinin önde gelen etkenlerinden biri, annenin eðitim düzeyinin düþüklüðü veya okuma-yazma bilmemesidir. Kýz çocuklarýnýn okullaþma oranýndaki 10 puanlýk bir artýþ sonunda bebek ölüm hýzý binde 4.1 azalmaktadýr.[kaynak belirtilmeli] Þu halde çocuðun en temel hakký olan yaþama hakký ile eðitim hakký arasýnda yakýn bir iliþki bulunmaktadýr.
Yaþama hakkýnýn yaný sýra, çocuðun bedensel, zihinsel, duygusal sosyal ve ahlak geliþimi için eðitime gereksinimi vardýr. Ýnsanýn doðuþtan getirdiði yeteneklerini geliþtiren en önemli araç eðitimdir. Eðitimsizlik sonucu ortaya çýkan sorunlar þunlardýr:
* Ýnsanlar üretken biçimde çalýþamazlar.
* Saðlýklarýna özen gösteremezler.
* Kendilerini ve ailelerini gereði gibi koruyamazlar.
* Kültürel açýdan zengin bir yaþam sürdüremezler.
Kýz çocuklarýn da gereksinlerimini karþýlayacak ve kendilerine yaþam becerisi kazandýracak nitelikli eðitim görmeye hakký vardýr. Oysa tüm Dünya'da okula gitmeyen 6-11 yaþlarýndaki 130 milyon çocuðun 73 milyonunu kýz çocuklarý oluþturmaktadýr.[kaynak belirtilmeli] Kýz çocuklarýn eðitiminin önemi 1990'lar boyunca her fýrsatta vurgulanmýþtýr. Bu konu, 1990 yýlýnda 155 ülke tarafýndan onaylanan Herkes Ýçin Eðitim Dünya Bildirgesinde geniþ olarak yer almýþtýr.Bu bildirgede En acil öncelik, kýzlarla kadýnlarýn eðitime eriþbilirliðini saðlamak, bu eðitimin niteliðini yükseltmek ve cinsiyete dayalý her türlü yargý yok edilmelidir[kaynak belirtilmeli] denmektedir.
Üstünde Ýngilizce ve Yidiþ dilinde "Çocuk Köleliðini Durdurun" sloganý yazýlý olan bant taþýyan iki kýz. Büyük olasýlýkla 1 Mayýs 1909 'daki New York iþçi yürüyüþünde çekilmiþ bir fotoðraftan.
Diðer temel çocuk haklarý [deðiþtir]
Sözleþmeye göre, her çocuðun, temel yaþam hakkýnýn yanýnda, nüfus kütüðüne kaydolma, isim, vatandaþlýk ve mümkün olduðu ölçüde anne-babasýný bilme ve onlar tarafýndan bakýlma hakký vardýr. Buna paralel olarak, taraf devletlerin, çocuðun kimliði, tabiiyeti, isim ve aile baðlarý dahil olmak üzere her türlü koruma hakkýna saygý gösterme ve bu konularda yasa dýþý müdahalelerde bulunmama yükümlülüðü bulunur.
Þikayet hakký
Ýsveç, Finlandiya ve Ukrayna baþta olmak üzere pek çok ülke, çocuk haklarýný korumaya yönelik þikayet merciileri oluþturmuþtur. Çocuk haklarý ihlallerinin deðerlendirilmesine yönelik ilk þikayet mercii, 1981 yýlýnda Barneombudet adý altýnda Norveç'te kuruldu.[10] Baþlýca görevleri arasýnda tehlike altýnda olan çocuklarýn güvenliðini saðlamak, çocuklarýn toplum içinde söz sahibi olmalarýný teþvik etmek ve eðitim, saðlýk, kültür gibi konularý esas alarak çocuklarýn içinde yetiþtikleri koþullarý denetlemek olan ombudsman,[11] yasalar çerçevesinde baðýmsýz ve tarafsýz[10] olarak hareket etmektedir. Ukrayna, dünyada çocuklarý bu merciiye atayan ilk ülkedir. 2005 yýlý sonlarýnda göreve baþlayan Ivan Cherevko ve Julia Kruk, bu ülkede hizmet veren ilk çocuk haklarý ombudsmanlarý olmuþtur.
Çocuk haklarý ihlalleri
Hak teorileri
Babalýk haklarý
Bireysel haklar
Çocuk haklarý
Devredilemez haklar
Doðal haklar
Erkek haklarý
Eþcinsel haklarý
Gençlik haklarý
Grup haklarý
Hayvan haklarý
Ýnsan haklarý
Ýþçi haklarý
Kadýn haklarý
Kolektif haklar
Negatif ve pozitif
Sivil haklar
Sosyal haklar
Tüketici haklarý
Yasal haklar
Çocuk iþçiliði
Birleþmiþ Milletler Çocuk Haklarý Bildirisi'nin 9. maddesi, çocuklarýn her türlü istismar, ihmal ve sömürüye karþý korunmasýný ve hiçbir þekilde ticaret konusu olmamasýný beyan etmektedir. Ayrýca, çocuklarýn uygun bir asgari yaþtan önce çalýþtýrýlmamasýný; saðlýðýný ve eðitimini tehlikeye sokacak; fiziksel, zihinsel ve ahlaki geliþmesini engelleyecek bir iþe girmeye zorlanmamasýný gerektirmektedir.
Uluslararasý Çalýþma Örgütü'nün verilerine göre dünya genelinde 200 milyondan fazla çocuk iþçi bulunuyor.[12] Bu ülkelerin baþýnda Hindistan geliyor. Çocuk iþçiler için en tehlikeli sektörler arasýnda tarým, inþaat ve madencilik yer alýyor. Uluslararasý Çalýþma Örgütü, yaþlarý 5 ila 14 olan 132 milyon çocuðun tarým sektöründe çalýþmaya zorlandýðýna ve bu nedenle eðitim ve saðlýk olanaklarýndan yoksun kaldýðýna dikkat çekiyor.[12] Ayrýca çocuklarýn mafya ve çetelerin elinde; zorla gasp ve yankesicilik suçlarýna yönlendirilmesi, duygusal istismarý göz onünde bulundurarak dilenciliðe teþvik ettirilmeleri verilecek örneklerden bazýlarýdýr.
Çocuklarýn yaþama hakkýnýn ihlali [deðiþtir]
2003’ten bu yana, çocukken iþledikleri suçlar nedeniyle Çin, Ýran ve ABD’de altý kiþi idam edildi. Pakistan, Filipinler ve Sudan’da da çocuk suçlular infazý bekliyor. Ýran'da halen çocuk idamlarý sürmektedir.[13] Uluslararasý Af Örgütü yetkilileri, "Bir dizi insan haklarý ihlalinden kurtulan kaçýrýlmýþ kadýnlar ve kýz çocuklar, kaçakçýlarýn ellerinde ikinci bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. Bundan da kurtulmayý baþarsalar bile bu kez de, çoðu zaman üçüncü bir dizi ihlale maruz kalmaktalar. " açýklamasýný yapmýþlardýr.
Savaþ milyonlarca çocuk için gündelik hayatýn bir parçasýdýr. Bazýlarý baþka bir yaþam tarzý tanýmamýþ, bazýlarýnýn dünyasý da savaþlarýn ortaya çýkýþýyla alt üst olmuþtur. Bu etkilerin sonucunda sayýsýz çocuk ölmüþ, bir çoðu da sakat veya öksüz kalmýþtýr. Birçoklarý aç kalmýþ veya açlýktan ölmüþtür. Milyonlarcasý sevdiklerinden ayrýlarak mülteci ya da yerinden-yurdundan edilmiþ olarak, yollara dökülmeye zorlanmýþtýr. Çoðu; þiddet, korku ve zorluk dolu ortamda travma içinde yaþamaktadýr.
Binlerce çocuk cinayetlerde rol oynamaktadýr. Eðitim hakkýndan yoksun kalan çocuklarýn, topluma genel olumsuz etkisinin yanýsýra, suça eðilimli bireyler olma oraný yüksektir. Çoðu güvenlik güçleri ve silahlý muhalif güçler tarafýndan iþe alýnmýþ, diðerleri ise baþka seçenekleri olmadýðýný düþündüklerinden gönüllü olmuþlardýr. Deneyimsiz, korkusuz oluþlarý ve özellikle zor görevlerde kullanýlmalarý dolayýsýyla çocuk askerler arasýndaki ölü ve yaralý oraný çok yüksektir.
Barýþ iþaretini gösteren Iraklý çocuklar (2003)
Kuzey Afrika ülkelerinde, açlýk, salgýn hastalýklar ve susuzluk nedeniyle ölenlerin baþýnda çocuklar gelmektedir.
Yine UNICEF'in hazýrladýðý bir rapora göre çocuk ölümleri yapýlan çalýþmalar sonucan giderek azalmaktadýr. Buna göre dünyada 5 yaþýndan küçük ölen çocuklarýn sayýsý 2006’da, yýlda 10 milyon barajýnýn altýna inerek 9,7 milyona düþtü. Rapora göre Fas, Vietnam ve Dominik Cumhuriyeti’nde 5 yaþýndan küçük çocuklarýn ölüm oranýnýn üçte birin üzerinde, Madagaskar’da yüzde 41, Sao Tome ve Principe Demokratik Cumhuriyeti’ndeyse yüzde 48 azaldý. Bütün bu geliþmelere raðmen Orta ve Batý Afrika’nýnsa çocuk ölümlerinin en fazla görüldüðü bölgeler olmaya devam etmektedir. [14]BM Nüfus Fonu'na göre Afrika kýtasýnda 5 yaþýn altýndaki her 1000 çocuktan 155’inin öldüðü belirtilirken bu çocuklarýn büyük çoðunluðu kýzamýk, tetanos ve çocuk felci gibi, aþýsý olan hastalýklar yüzünden ölüyor.[15]
Türkiye'de bazý kültürel anlayýþlarýn benimsediði töre kavramlarýndan ötürü, çocuklar töre kurbaný olmaktadýr. Ayrýca ailelerin çocuklarý arasýnda kýz-erkek ayrýmý yapmasý, çocuk haklarý ihlallerine verilebilecek örneklerden birisidir. Kýz çocuklarýn okutulmamasý, onlarýn baþlýk parasý adý verilen ücret karþýlýðýnda evlendirilmesi, çocuk haklarý ihlallerine çarpýcý bir örnektir.
Çocuk askerler
Ana madde: Çocuklarýn askerî kullanýmý
10 yaþýnda bir Çinli çocuk asker (1944)
Birleþmiþ Milletler Çocuklara Yardým Fonu'nun belirlediði verilere göre, 2006 yýlý içinde yaklaþýk 250 bin çocuk silahlý çatýþmalara sokuldu ya da bu amaçla silahlý gruplara dahil edildi.[16] Çocuklarýn asker olarak savaþ alanlarýnda kullanýlmasý Uluslararasý Ceza Mahkemesi tarafýndan savaþ suçu olarak tanýmlanýyor.[16] Buna raðmen Burma, Burundi, Fildiþi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Somali, Sudan, Çad, Filipinler, Kolombiya, Nepal, Sri Lanka, Uganda, Afganistan, Angola, Gine-Bissau, Liberya, Mozambik, Ruanda ve Sierra Leone gibi ülkelerde çocuklar asker olarak kullanýlmaya devam ediyor.
Hamburg Üniversitesi'nin gerçekleþtirdiði bir araþtýrmaya göre çocuklar dövülen, vurulan ve tecavüze uðrayan insanlarýn þiddet sahnelerine tanýk olup savaþmaya ve adam öldürmeye teþvik ediliyorlar. Bu araþtýrmada yer alan 169 çocuk ve gencin yaklaþýk üçte birinin travma sonrasýnda gelen stres bozukluðu ile yaþadýklarý tespit edildi.
Konu: Temel Çocuk Haklarý (Okunma sayýsý 183 defa)
Gösterim: 359 -