Kýrýk, Çýkýk ve Burkulma
Yüksekten düþen, üzerine bir cisim düþen, trafik kazasý geçiren kazazedelerde kýrýk, çýkýk ve burkulmalara sýklýkla rastlanýr. Kýrýklar, büyük kemik kýrýklarýnda görülebilen iç kanamalar dýþýnda, hayatý doðrudan tehdit etmeyen olaylardýr. Bununla birlikte, hatalý yaklaþýmlar sonucu bir boyun ya da omurga kýrýðý olan kazazede felç kalabilir, kol yada bacak kemiði kýrýk bir kazazedede kol ve bacak damarlarý ve sinirleri kesilip durum aðýrlaþabilir, yerine takma çabasý içine girilen omuz çýkýðý ameliyatla dahi düzelemeyecek hale gelebilir.
Kýrýk, çýkýk, burkulma gibi kemik ve eklemi ilgilendiren olaylarda ilkyardýmcýnýn temel hedefi, sorunlu vücut uzantýsý ya da bölümünü hareketsiz hale getirerek, kazazedenin durumunun kötüleþmesini önlemek, aðrýsýz ve güvenli bir þekilde naklini saðlamaktýr.
Kýrýklarda Ýlkyardým
Kemik bütünlüðünün çarpma ya da düþme sonucu ortadan kalkmasýna kýrýk denir. Kýrýk kemik parçalarý cildi delerek dýþarýya çýkmýþ ise buna açýk kýrýk, cilt saðlam ise kapalý kýrýk olarak tanýmlanýr.
Aþaðýdaki maddelerin birkaçýnýn varlýðýnda kýrýktan þüphelenmek gerekir.
- Düþme, üzerine düþme, çarpma tarif edilmesi
- Sorunlu bölgede hareketle ya da temasla çok þiddetlenen aðrý
- Ýlgili vücut bölümünde þekil bozukluðu, simetrinin kaybolmasý
- Kýrýlma sýrasý ya da sonrasýnda kýrýk sürtünme sesinin duyulmuþ olmasý
- Kýrýk bölgesinde þiþlik, morarma
- Kol ya da bacakta kýsalma
- Eklem olmayan bir yerde, eklem varmýþ gibi açýlaþma olmasý
- Deriyi parçalamýþ kýrýk kemik ucunun dýþarýdan görülmesi
- Hareket kýsýtlýlýðý ya da hiç hareket ettirememe
- Ýlgili bölgede hissetmede azalma, uyuþma, karýncalanma
- Dolaþýmda aksama sonucu soðuma
Kýrýðý olan, ya da kýrýk þüpheli kazazedeye ilkyardým uygularken, aþaðýdaki ilkelere uymak gerekir:
- Kýrýk olmadýðýna kanaat getirilmiþ bir kazazede kesinlikle yerinden oynatýlmamalýdýr. Kýrýk bölgenin hareket ettirilmesi sonucu kýrýk parçanýn keskin kenarý etrafýndaki bir damar ya da siniri kesebilir, kas dokusunu zedeleyebilir.
- Kazazedenin oturmasý ya da saða sola kýmýldamasýna izin verilmez, kýrýk þüpheli bölge hareketsizleþtirilmeden taþýma yapýlmaz.
- Kaza ortamýnda hayatý tehdit eden bir zararlý etkenin bulunmadýðý her durumda kýrýða müdahale bulunduðu ortamda yapýlýr.
- Kýrýk açýk kýrýk þeklinde ve kopuk kemik parçalarý görünüyorsa parçalara dokunulmaz.
- Kýrýklý uzvun bileðinden nabýz ve bölgede kanama olup olmadýðý kontrol edilmelidir.
- Açýk kýrýklarda görünen kemik parçasýný içeri sokmaya, kemik uçlarým birleþtirmeye, kol ya da bacakta bozulmuþ þekli düzeltmeye çalýþmamak gerekir.
- Kýrýkla beraber kanama-þok belirtileri varsa öncelikle bunlara müdahale edilir.
- Boyun kýrýklarýnda hatalý taþýma ve gereksiz hareketler omurilik zedelenmesi sonucu tüm vücutta felçle sonuçlanabilir. Boynun desteklenmesi ve hareketsizleþtirme hayati önem taþýr.
- Baþa gelen darbeden sonra burun ve kulaktan su gelmesi; gözlük þeklinde morarma, bayýlma, uyku hali, nabýz ve solunum zayýflamasý, gözbebeklerinde büyüklük farký, püskürür tarz kusma, kafa kemiklerinde çökme þeklinde þekil bozukluðu varsa; kafatasýnda kýrýkla beraber beyinde de sýkýntý var denektir. Acilen kazazedenin nakli gerekir.
- Sorunlu bölgenin hareketsizleþtirilmesi, yani tespit edilmesi aðrýyý azaltacak, kýrýk uçlarýnýn çevre dokularý zedelemesini önleyerek, kýrýk uçlarýn birbirinden ayrýlmasý ya da deriden dýþarý çýkmasýna engel olacaktýr. Böylece iyileþme de daha kolay olacaktýr.
- Tespit iþlemi, kýrýk kemikleri ilgilendiren iki eklemin sert-uzun bir cismin yardýmýyla hareketsiz hale getirilmesidir. Bu amaçla kullanýlacak standart malzemenin bulunmadýðý yerlerde ilkyardýmcý pratik çözümler aramalýdýr. Bir dal parçasý, katlanmýþ gazeteler, karton kutular, baston ya da þemsiye atelle tespitte, kazak-ceket gömlek vb. eþyalar aský ile tespitte, kemer, kravat, gömlek kolu gibi eþyalar sargý olarak kullanýlabilir. Hiçbir malzeme bulunamaz ise kazazedenin saðlam bacaðý kýrýk bacaða atel olabilir.
Çýkýklarda Ýlkyardým
Bir eklemi meydana getiren kemiklerden birinin, bir dýþ etki sonucu normalde bulunduðu yerden ayrýlmasýna çýkýk denir. Eklem baðlarýnýn normalde izin vermeyeceði bir harekete zorlanan kemik baðlarý, aralayarak ya da yýrtarak yerinden uzaklaþýr.
- Eklemin ve vücut uzantýsýnýn görünümünde bozukluk
- Aðrý nedeniyle kýsýtlanmýþ ya da tamamen ortadan kalkmýþ hareket
- Hassasiyet ve þiþlik görülmesi çýkýk düþündürmelidir.
Çýkmýþ bir kemiði, eklem boþluðuna ancak yetkili ve deneyimli bir kiþi yeniden yerleþtirebilir. Yetkisiz kiþilerce yapýlan denemeler ise damar-sinir sýkýþmalarýna, eklem baðlarýnýn düzelemeyecek ölçüde tahrip olmasýna, sýk sýk çýkýðýn tekrar etmesine (alýþkanlýk çýkýðý) neden olabilir. Ýlkyardýmcýn görevi, yetkili ve deneyimli bir saðlýkçýya ulaþana kadar çýkýk eklem bölgesini hareketsiz hale getirmektir. Bu amaçla aský, atel ve sargý uygulamalarý yapýlýr.
Burkulmada Ýlkyardým
Eklem baðlarýnýn kopmasý, ya da kýsmen zedelenmesine burkulma denir. Aðrý, hassasiyet, þiþlik ve morluk görülebilir. Zorlanan eklem buz torbasý ve benzer uygulamalarla soðutulur. Varsa, elastik bandaj uygulanarak þiþlik önlenmeye çalýþýlýr. Zedeli eklem kullanýlmadan ve hareket ettirilmeden, mümkünse yukarýda tutularak taþýnýr.
Konu: Kýrýk,Çýkýk ve Burkulma Anýnda Yapýlacak Ýlk Yardým (Okunma sayýsý 634 defa)
Gösterim: 139 -
