Özürlülerin hayat standartlarýnýn iyileþtirilmesi ve geliþtirilmesi anayasal güvence altýna alýnarak Anayasamýzda
GÝRÝÞ
Özürlülerin hayat standartlarýnýn iyileþtirilmesi ve geliþtirilmesi anayasal güvence altýna alýnarak Anayasamýzda, “Devletin sakatlarýn korunmalarýný ve toplum hayatýna intibaklarýný saðlayýcý tedbirleri alacaðý ve bu amaçlarla gerekli teþkilat ve tesisleri kuracaðý veya kurulmasýný saðlayacaðý...” ifade edilmiþtir.
Özürlü vatandaþlarýn, içinde bulunduðu zor koþullarýn giderilmesine katkýda bulunmak ve özürlüler ile özürlü olmayanlar arasýndaki rekabet eþitsizliðini gidermek amacýyla vergi hukukunda çeþitli düzenlemeler yapýlmýþtýr. Bunlardan birisi de özürlü ücretlilerin Gelir Vergisi matrahlarýnýn hesaplanmasýnda dikkate alýnan Sakatlýk Ýndirimi uygulamasýdýr.
Gelir Vergisi Kanununda yapýlan düzenlemelerle de, Sakatlýk Ýndiriminin kapsamý geniþletilmiþ, Sakatlýk Ýndiriminden yararlananlarýn içine; hizmet erbabýnýn bakmakla yükümlü olduðu özürlü kiþiler, özürlü serbest meslek erbabý ve serbest meslek erbabýnýn bakmakla yükümlü olduðu özürlü kiþiler ile basit usulde vergilenen bütün mükellefler de dahil edilmiþtir.
Özürlülerle ilgili olarak yapýlan düzenlemelerden birisi de taþýt alýmlarýyla ilgili olarak vergisel açýdan saðlanan bir kýsým avantajlardýr. Gerek vergi mevzuatýnda gerekse gümrük mevzuatýnda yapýlan düzenlemeler sonucunda, yurt içinden satýn alma veya yurt dýþýndan ithal edilmek suretiyle özürlüler tarafýndan edinilen motorlu taþýtlar için bazý þartlarla vergi avantajlarý saðlanmýþtýr.
Son olarak özürlülerle ilgili yapýlan bir diðer düzenleme de malul ve özürlülere 2006 yýlý baþýndan itibaren Emlak Vergisinde uygulanmaya baþlanan indirimli vergi oraný uygulamasýdýr.
Yapýlan düzenlemelerle özürleri dolayýsýyla birtakým güçlükler çeken özürlülerin hem ekonomik yönden desteklenmesi hem de sosyal ve ekonomik hayata katýlýmlarýnýn ve uyumlarýnýn saðlanmasý amaçlanmýþtýr.
BÝRÝNCÝ BÖLÜM
SAKATLIK ÝNDÝRÝMÝ
1- Sakatlýk Ýndiriminden Kimler Yararlanýr?
Sakatlýk Ýndiriminden;
1- Özürlü hizmet erbabý ile bakmakla yükümlü olduðu özürlü kiþi bulunan hizmet erbabý,
2- Özürlü serbest meslek erbabý ile bakmakla yükümlü olduðu özürlü kiþi bulunan serbest meslek erbabý,
3- Özürlü olup basit usulde vergilendirilenler,
yararlanýr.
2- Sakatlýk Ýndirimi Nasýl Uygulanýr?
Serbest meslek faaliyetinde bulunan veya basit usulde vergilendirilenlerin Gelir Vergisine tabi kazançlarýna, belli bir tutar ve oranda Sakatlýk Ýndirimi uygulanýr.
Sakatlýk Ýndirimi, hizmet erbabýnda, tevkifat matrahýna uygulanýr.
Bu indirim, bakmakla yükümlü olduðu özürlü kiþi bulunan serbest meslek erbabý ve ücret geliri elde eden mükellefler için de uygulanýr. Bu durumda indirimden yararlanan özürlü kiþi deðil ona bakmakla yükümlü olan serbest meslek erbabý ve ücret geliri elde eden mükelleflerdir.
3- Sakatlýk Ýndiriminden Yararlanmak Ýsteyenlerin
Yapacaklarý Ýþlemler
Sakatlýk Ýndiriminden yararlanmak isteyenler bir dilekçeye aþaðýda belirtilen belgeleri de ekleyerek Vergi Dairesi Baþkanlýðý olan yerlerde ilgili Grup Müdürlüðü’ne, diðer illerde Defterdarlýk Gelir Müdürlüðüne, baðýmsýz Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüðüne diðer ilçelerde de Mal Müdürlüðüne baþvurmalýdýrlar.
4- Sakatlýk Ýndiriminden Yararlanmak
Ýsteyenlerden Ýstenecek Belgeler
1- Özürlü Hizmet Erbabý Ýçin
a) Çalýþtýðý iþyerinden alacaðý hizmet erbabý olduðunu gösterir belge,
b) Nüfus cüzdaný örneði ve üç adet fotoðraf
2- Hizmet Erbabýnýn Bakmakla Yükümlü Olduðu
Özürlü Kiþiler Ýçin
a) Ücretlinin çalýþtýðý iþyerinden alacaðý hizmet erbabý olduðunu gösterir belge,
b) Özürlü kiþilerin nüfus cüzdaný örneði ve üç adet fotoðrafý,
c) Özürlü kiþiye bakmakla yükümlü olunduðunu gösteren belge.
3- Özürlü Serbest Meslek Erbabý Ýçin
a) Vergi kimlik numarasýný gösteren belge,
b) Nüfus cüzdaný örneði ve üç adet fotoðraf.
4- Serbest Meslek Erbabýnýn Bakmakla Yükümlü
Olduðu Özürlü Kiþiler Ýçin
a) Serbest meslek erbabýnýn vergi kimlik numarasýný gösteren belge,
b) Özürlü kiþilerin nüfus cüzdaný örneði ve üç adet fotoðrafý,
c) Özürlü kiþiye bakmakla yükümlü olunduðunu gösteren belge.
5- Sakatlýk Ýndiriminden Yararlanma Hakkýna Sahip Basit Usulde Vergilendirilen Özürlüler Ýçin
a) Vergi kimlik numarasýný gösteren belge,
b) Nüfus cüzdaný örneði ve üç adet fotoðraf.
Ýlgili Müdürlükler sakatlýk indiriminden yararlanmak isteyen özürlü kiþileri Devlet Bakanlýðý tarafýndan hazýrlanan ve Resmi Gazete’de yayýmlanan “Özürlülük Ölçütü, Sýnýflandýrmasý ve Özürlülere Verilecek Saðlýk Kurulu Raporlarý Hakkýnda Yönetmelik”in ekinde yer alan ve yetki verdiði saðlýk kuruluþlarýndan saðlýk raporu almak üzere sevk yapacaktýr. Yetkili saðlýk kuruluþunca verilecek raporlar ilgili müdürlüklerce Maliye Bakanlýðý Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý’nda oluþturulan Merkez Saðlýk Kuruluna gönderilecektir. Merkez Saðlýk Kurulu, saðlýk kuruluþlarý tarafýndan düzenlenen raporlarý inceleyerek, baþvuru sahibinin çalýþma gücünün ne kadarýný kaybettiðine karar verecektir. Bu þekilde sakatlýk dereceleri belli olanlara iliþkin raporlar, ücretlilerde iþverenine, diðerlerinde kendilerine verilmek üzere ilgili Vergi Dairesi Baþkanlýðý veya Defterdarlýða gönderilecektir.
Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybý oraný (sakatlýk derecesi) veya raporlarda yer almayan bulgularla ilgili iddialara dayanan itiraz ve þikayet mahiyetindeki baþvurular da ilgili müdürlüklere yapýlacak ve yukarýda açýklandýðý þekilde iþlem görecektir.
5- Özürlü Saðlýk Kurulu Raporuna Ýtiraz
Özürlü saðlýk kurulu raporuna; özürlünün kendisi, velisi, vasisi veya raporu isteyen kurum tarafýndan itiraz edilebilir.
Ýlgililer itiraz dilekçesi ve ilk özürlü saðlýk kurulu raporunun tasdikli bir örneði ile birlikte, bulunduðu ilin saðlýk müdürlüðüne baþvurur. Ýl saðlýk müdürlüðünce, özürlü saðlýk kurulu raporu alacak kiþi en yakýn farklý bir özürlü saðlýk kurulu raporu vermeye yetkili hastaneye gönderilir. Ýtiraz edilen özürlü saðlýk kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen özürlü saðlýk kurulu raporundaki kararlar ayný yönde ise özürlü saðlýk kurulu raporu kesinleþir.
Özürlü saðlýk kurulu raporlarýnýn farklý olmasý durumunda, kiþinin ikamet ettiði yere en yakýn bir hakem hastaneye, kiþi yeniden muayene edilmesi ve özürlü saðlýk kurulu raporu tanzim edilmesi amacýyla yine il saðlýk müdürlüðü kanalýyla gönderilir. Hakem hastanenin özürlü saðlýk kurulunca verilen kararý kesindir.
Milli Savunma Bakanlýðýna baðlý asker hastanelerince; Türk Silahlý Kuvvetleri personeline verilecek özürlü saðlýk kurulu raporlarýna itiraz esas ve usulleri Türk Silahlý Kuvvetlerinin ilgili mevzuat hükümlerine tabidir. Türk Silahlý Kuvvetleri personeline verilecek özürlü saðlýk kurulu raporlarýna yapýlan itirazlar, Gülhane Askeri Týp Akademisi Eðitim Hastanesi ile Gülhane Askeri Týp Akademisi Haydarpaþa Eðitim Hastanelerince kesin olarak karara baðlanýr.
6- Sakatlýk Ýndiriminin Kapsamý
- Çalýþma gücünün asgari %80’ini kaybetmiþ bulunan hizmet erbabý birinci derece sakat,
- Çalýþma gücünün asgari %60’ýný kaybetmiþ bulunan hizmet erbabý ikinci derece sakat,
- Çalýþma gücünün asgari %40’ýný kaybetmiþ bulunan hizmet erbabý ise üçüncü derece sakat,
sayýlýr ve aþaðýda özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybý oranlarý (sakatlýk dereceleri) itibariyle belirlenen aylýk tutarlar, hizmet erbabýnýn ücretinden indirilir.
2006 yýlý için öngörülen Sakatlýk Ýndirimi tutarlarý aylýk olarak aþaðýdaki gibidir;
- Birinci derece sakatlar için 530 YTL
- Ýkinci derece sakatlar için 265 YTL
- Üçüncü derece sakatlar için 133 YTL dir .
Sakatlýk Ýndirimi tutarlarý her yýl Maliye Bakanlýðý’nca Yeniden Deðerleme oranýnda arttýrýlarak belirlenmektedir.
Aylýk belirlenen bu rakamlar, yýllýk olarak beyan edilen kazançlarda 12 ile çarpýlmak suretiyle uygulanacaktýr. Özürlü serbest meslek erbabý ile bakmakla yükümlü özürlü bulunan serbest meslek erbabý ve basit usulde vergilendirilenlerde yýllýk beyan edilecek gelirden;
- Birinci derece sakatlar için 6.360 YTL,
- Ýkinci derece sakatlar için 3.180 YTL,
- Üçüncü derece sakatlar için 1.590 YTL ,
indirim miktarý düþülecektir.
7- Bakmakla Yükümlü Olunan Kiþi Tabiri
Özürlü kiþinin tabi olduðu çalýþma mevzuatýna veya sosyal güvenlik kurumu mevzuatýna göre bakmakla yükümlü sayýlan anne,baba, eþ ve çocuklar anlaþýlacaktýr. Bu kiþiler yukarýdaki belgelere ilave olarak saðlýk karnesinin kimlik bilgilerinin bulunduðu sayfanýn bir örneðini verecektir.
8- Dýþ Kuruluþlarýmýzda Görevli Hizmet Erbabýnýn Yapacaðý Ýþlemler
Yabancý ülkelerdeki dýþ kuruluþlarýmýzda (resmi ve özel sektörde) görevli sakat hizmet erbabý, nüfus kaðýdýnýn örneði ve baðlý olduðu kurumdan alacaðý “o ülkede görevli hizmet erbabý” olduðunu gösterir belgeyi de ekleyerek bir dilekçe ile birlikte bulunduðu ülkedeki T.C. Elçilik veya Konsolosluðuna baþvurur. Elçilik veya Konsolosluklar, kendilerine baþvuran hizmet erbabýný, o ülkedeki çalýþtýðý yere en yakýn resmi bir hastaneye yazýyla sevk eder.
Hastanece düzenlenen raporlar Türkçeye çevrilmiþ birer örnekleri ile birlikte ilgili Elçilik veya Konsolosluklar tarafýndan Dýþiþleri Bakanlýðý aracýlýðýyla Maliye Bakanlýðý, Gelir Ýdaresi Baþkanlýðý’na gönderilir.
Söz konusu raporlar, Merkez Saðlýk Kurulunca incelenerek karara baðlanýr ve Maliye Bakanlýðý, karara baðlanan raporlarý ilgili Gelir Müdürlüðü, Vergi Dairesi Müdürlüðü veya Malmüdürlüðü kanalýyla iþlem yapýlmak üzere hizmet erbabýnýn ücretini ödeyen kuruluþlara yazýyla bildirir.
ÝKÝNCÝ BÖLÜM
ÖZÜRLÜLERE SAÐLANAN VERGÝ AVANTAJLARI
1- GÜMRÜK VERGÝSÝ’NDE SAÐLANAN VERGÝ AVANTAJLARI(1- Bu kýsým Gümrük Müsteþarlýðý’nýn katkýlarýyla hazýrlanmýþtýr.)
Gümrük Vergisi Kanunu (Madde 167/12)’de malul ve sakatlarýn kullanýmýna mahsus eþyanýn gümrük vergilerinden muaf olduðu belirtilmiþtir.
Gümrük Vergisinden Ýstisna Edilen Eþya
1- Körler Hariç olmak üzere malul ve sakatlarýn eðitimi, çalýþmasý veya fiziksel ve ruhsal açýdan sosyal geliþimlerine yönelik , özel olarak üretilmiþ olup, malul ve sakatlarýn kendi kullanýmlarý için getirdikleri veya onlara yardým saðlanmasý amacýna yönelik olarak kamu yararýna faaliyette bulunan dernekler ile Saðlýk Bakanlýðýnca yetki verilmiþ kurum veya kuruluþlarca ithal edilen eþya,
2- Malul ve sakatlar tarafýndan kullanýlmak üzere özel surette imal edilmiþ hareket ettirici tertibatý bulunan ve bunlar tarafýndan ithal edilen motorlu veya motorsuz koltuklar, bisiklet, motosiklet ve motor silindir hacmi 1600 (dahil) cc’ye kadar olan binek otomobilleri,
El ve ayak fonksiyonlarýný tamamen yitirmiþ olmalarý nedeniyle bizzat sakat kiþi tarafýndan kullanýlamayan, sakat kiþinin araca binip inmesiyle taþýnmasýný kolaylaþtýrýcý tertibatý bulunan ve sakat kiþinin üçüncü dereceye kadar kan ve sýhri hýsýmlarýndan (Ek Tablo-2 de “Kan ve Sýhri Hýsýmlar” belirtilmiþtir) bir sürücü veya sakat kiþi tarafýndan iþ sözleþmesiyle çalýþtýrýlan bir sürücü tarafýndan kullanýlan motor silindir hacmi 2500 (dahil) cc’ye kadar olan taþýtlar, gümrük vergilerinden muaftýr. Arazi taþýtlarý bu istisnanýn dýþýnda tutulmuþtur.
Bahsi geçen eþyaya mahsus olan ve eþya ile birlikte getirilen parça, yedek parça ve aksesuarlar veya bu eþyanýn bakým, kontrol, ayarlama ya da tamiri için gerekli olan aletler de bu muafiyet kapsamýndadýr.
Söz konusu parça, yedek parça ve aksesuarlar ile sair aletlerin, eþyanýn ithalinden sonra yurda getirilmesi halinde de muafiyetin uygulanabilmesi için bunlarýn muafiyetten yararlanarak ithal edilen eþya ile ilgili olduklarýnýn gümrük idaresine kanýtlanmasý gerekmektedir.
A - Özel Tertibatlý Aracýn Ýthali
Türkiye Gümrük Bölgesi dýþýnda çalýþan özürlü kiþi, ikametini Türkiye Gümrük Bölgesine kesin olarak nakletmesi halinde özel tertibatlý aracý ithalat vergilerinden muaf olarak ithal edebilecektir.
Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleþik özürlü ise; Yurt dýþýna resmi kanalla döviz çýkýþý veya Türkiye Gümrük Bölgesi dýþýndaki gerçek ve tüzel kiþiler tarafýndan kendisine baðýþ yoluyla gönderilen özel tertibatlý aracý vergiden muaf olarak ithal etme hakkýna sahiptir.
B - Ýthal Edilen Özel Tertibatlý Araçlarda Aranýlan Þartlar
Gümrük Vergisi ödenmeksizin ithal edilen Özel Tertibatlý Özürlü Araçlarýnda aþaðýdaki þartlar aranacaktýr:
Malul ve özürlü tarafýndan ithal edilmek istenen araç;
a- Binek otomobili ise; binek otomobilin malul ve özürlü tarafýndan kullanýlmak üzere özel surette imal edilmiþ hareket ettirici tertibatý bulunmalý ve silindir hacmi 1600 (dahil) cc’ye kadar olmalýdýr. Arazi taþýtlarý bu istisnanýn dýþýnda tutulmuþtur.
b- Minibüs ise; minibüsün el ve ayak fonksiyonunu tamamen yitirmiþ sakat kiþinin araca inip binmesiyle, taþýnmasýný kolaylaþtýrýcý tertibatý bulunmalý ve sakat kiþinin üçüncü dereceye kadar kan ve sýhri hýsýmlarýndan bir sürücü veya sakat kiþi tarafýndan iþ sözleþmesiyle çalýþtýrýlan sürücü tarafýndan kullanýlacak olmalý ve motor silindir hacmi 2500 (dahil) cc’ye kadar olmalýdýr. Arazi taþýtlarý bu istisnanýn dýþýnda tutulmuþtur.
Binek oto ve minibüsün standart olmayan aksesuarlarý bulunmasý halinde bu aksesuarlarýn ithaline gümrük vergilerinin ödenmesi þartýyla izin verilir.
Ýthal edilen eþyayla birlikte gelen yedek parça ve aksesuarlar da istisna kapsamýndadýr. Ancak ithalattan sonra getirilecek yedek parça ve aksesuarýn Gümrük Vergisi ödenmeksizin ithal edilen eþya ile ilgili olduklarýnýn belgelendirilmesi gerekmektedir.
c- Motosiklet ise; bu motosikletin özürlü tarafýndan kullanýlmak üzere özel surette imal edilmiþ olmasý halinde Gümrük Vergisi ödenmeyecektir.
C- Özel Tertibatlý Araç Ýthalinde Müracaat Þekli
Özel tertibatlý araç için Türkiye’ye getirilmeden önce, malul ve özürlü kiþiler veya bunlar hesabýna bu kiþinin vekil tayin ettiði ve Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleþik kiþiler tarafýndan;
a- Fizik ve Rehabilitasyon merkezince onaylý ve saðlýk kurulu raporu vermeye yetkili saðlýk kuruluþlarýndan alýnmýþ heyet raporu,
b- Trafik Dairesince düzenlenen ve ilgili þahsýn sakatlýk durumu itibariyle, taþýt kullanabileceðini gösteren H sýnýfý sürücü belgesinin, biri asýl olmak üzere iki nüshasý
ile müracaat edilmesi gerekmektedir.
Müracaatlar, Ankara Naklihane ve Bedelsiz Ýthalat Gümrük Müdürlüðü’ne yapýlýr.
Saðlýk Kurulu Raporunda, ilgilinin sakatlýðý ile bunun derecesinin ve haline göre kullanabileceði taþýt özelliðinin belirtilmesi gerekir.
Eðer malul ve özürlü, yurt dýþýnda iken resmi bir hastaneden aldýðý ve dýþ temsilciliklerimize onaylattýðý bir rapor getirecekse bu raporun 2918 sayýlý Karayollarý Trafik Kanununun “Sürücü Adaylarýnda Aranacak Þartlar”ý içeren 41 inci maddesine uygunluðunun belgelenmesi gerekmektedir.
Devlet Bakanlýðý tarafýndan “Özürlülük Ölçütü, Sýnýflandýrmasý ve Özürlülere Verilecek Saðlýk Kurulu Raporlarý Hakkýnda Yönetmelik”te belirtilen “Özürlülere Saðlýk Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Saðlýk Kuruluþlarý” Ek Tablo-1’de bulunmaktadýr.
Özel tertibatlý otomobil ithalatý talebi heyet tarafýndan karara baðlanacaktýr. Heyet, çalýþmalarýný Ankara Naklihane ve Bedelsiz Ýthalat Gümrük Müdürlüðü’nde yürütmektedir. Heyetin toplanacaðý gün, ilgili sakat ve malul kiþilerin de anýlan gümrükte hazýr bulunmalarý þartý vardýr.
Minibüslerin karara baðlama iþlemleri Gümrük Müsteþarlýðýnýn olumlu ön izninin alýnmasý sonucunda gerçekleþtirilecektir. Ayrýca, binek otomobili veya minibüsün ithaline iliþkin kararlarýn (müspet) Komisyon tarafýndan oybirliði ile verilmesi gerekmektedir.
D- Özel Tertibatlý Araçlarýn Ýthalat Ýþlemi
Komisyon kararý olumlu ise, otomobil ve minibüs için Ankara Naklihane ve Bedelsiz Ýthalat Gümrük Müdürlüðü’nce “Ýthal Ýzin Belgesi” düzenlenir.
Ýzin belgesinin geçerlilik süresi 6 (altý) aydýr. Taþýt, izin belgesinin geçerlilik süresi içerisinde Ankara Naklihane ve Bedelsiz Ýthalat Gümrük Müdürlüðü’ne teslim edilir.
Gümrük Müdürü veya yetkili kýlacaðý Gümrük Müdür Yardýmcýsý baþkanlýðýnda iki muayene memurundan oluþan heyet tarafýndan aracýn söz konusu heyet kararýna uygun olup olmadýðý araþtýrýlarak uygun bulunmasý halinde ithaline izin verilir.
Gümrük Ýdaresince, ithal iþlemi tamamlanan binek otomobil ve minibüs için düzenlenecek trafik þahadetnamesine þerh konularak ilgili trafik tescil dairesine gönderilir.
E- Özel Tertibatlý Araçlarýn Devir ve Satýþý
Gümrük Vergisinden muafiyet kapsamýnda ithal edilen eþya, Gümrük Ýdaresinin izni olmadan ve Gümrük Vergileri alýnmadan malul ve özürlü olmayanlara ödünç verilemez, kiralanamaz, devredilemez veya satýlamaz.
Söz konusu eþya ve malzemeler muafiyetin veriliþ amacýna uygun kullanýlmak ve ilgili Gümrük Müdürlüðünün izni dahilinde muafiyet hakký tanýnmýþ baþka bir kurum veya kuruluþa ödünç verilir, kiralanýr, devredilir veya satýlýrsa Gümrük Vergileri aranmaz.
Konu: Engelliler Vergi Rehberi (Okunma sayýsý 117 defa)
Gösterim: 101 -